बाँक । ३ वर्षमा मात्र मात्र यति धेरै बन्यजन्तु मारिएका छन् । बाँके राष्ट्रिय निकुञ्जभित्र पर्ने पूर्व–पश्चिम महेन्द्र राजमार्ग र सिक्टा सिँचाइ आयोजनाको नहरका कारण वन्यजन्तु संरक्षणमा चुनौती थपिएको छ ।
निकुञ्जको पूर्व शिवखोलादेखि पश्चिम कोहलपुरसम्म ७२ किलोमिटर राजमार्ग क्षेत्रमा गाडीको ठक्करबाट वन्यजन्तुको मृत्यु हुने गरेकाले संरक्षणमा अर्को चुनौती थपिएको हो ।
यस्तै सिक्टा सिँचाइ आयोजना अन्तर्गत नहरको आठ किलोमिटर खण्ड निकुञ्जभित्र पर्छ । गर्मी तथा सुख्खायाममा वन्यजन्तु पानीको प्यास मेटाउनका लागि राजमार्ग हुँदै सिक्टा नहर तथा राप्ती नदीसम्म झर्ने गर्छन् । पानी खाने क्रममा वन्यजन्तु सिक्टा नहरमा डुबेर मर्ने गरेका छन् ।
दैनिक सयौँको संख्यामा सवारी साधनको आहोरदोहोर हुने महेन्द्र राजमार्गमा गाडीको ठक्करबाट तीन वर्षको अवधिमा १७२ वन्यजन्तु मारिएका थिए भने सिक्टा सिँचाइ आयोजनाको नहरमा परेर हालसम्म एउटा चित्तल मरेको र भने तीनवटालाई उद्धार गरी सुरक्षित बासस्थानमा छाडिएको छ । मारिने वन्यजन्तुमा आहारा प्रजातिका बँदेल र चित्तल धेरै रहेको निकुञ्जले जनाएको छ ।
निकुञ्जको तथ्यांकअनुसार सबैभन्दा बढी गत आर्थिक वर्ष २०७४/७५ मा ६८ वन्यजन्तु मारिएका थिए । त्यस्तै आव २०७२/७३ मा ४३ र २०७३/७४ मा ६१ वन्यजन्तु मारिएका थिए । वन्यजन्तु मारिने क्रम हरेक वर्ष बढ्दो क्रममा रहेका कारण संरक्षण चुनौतीपूर्ण बनेको हो । बाँके राष्ट्रिय निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत डिलबहादुरपुर्जा पुनले राजमार्गमा बढ्दो सवारी चापले वन्यजन्तु जोगाउन धौ–धौ भएको बताउनुभयो । “वन्यजन्तु ओहोरदोहोर गर्ने क्षेत्रमा निर्मित भौतिक संरचना वन्यजन्तुकै लागि धराप बनिरहेका छन् भने वन्यजन्तुको आक्रमणबाट मानिसले समेत ज्यान गुमाउने खतरा पनि उत्तिकै छ,” उहाँले भन्नुभयो ।
“वन्यजन्तु निकुञ्जमा मात्र नबसी सबैतिर ओहोरदोहोर गर्छन्,” प्रमुख संरक्षण अधिकृत पुनले जोड दिनुभयो “उनीहरूको संरक्षणसँगै वन्यजन्तु ओहोरदोहोर गर्ने क्षेत्रमा निर्मित भौतिक संरचनाका कारण मानिसले पनि ज्यान गुमाउनुपर्ने खतरा छ । यसबारे नयाँ रणनीतिका साथ अघि बढ्नुपर्ने देखिन्छ ।”
राजमार्गमा २४सै घण्टा हुने गाडीको ओहोरदोहोरले वन्यजन्तुको आवागमन असहज बनाएको छ ।
निकुञ्ज सुरक्षार्थ खटिएको श्रीमेयर गणका गणपति तथा प्रमुख सेनानी वासुदेव धिमालले बाँके राष्ट्रिय निकुञ्जमा नहर र राजमार्गकै कारण आहारा प्रजातिलाई संरक्षण गर्न चुनौतीपूर्ण रहेको बताउनुभयो । “नहरमा फसेका केही वन्यजन्तुलाई हामीले उद्धार गरेका छौँ,” उहाँले भन्नुभयो ।
वन्यजन्तु संरक्षणका लागि सिक्टा नहर क्षेत्रमा निकुञ्जले दुई किलोमिटर क्षेत्रमा ‘वाइल्डलाइफ गाइडिङ फेन्च’ निर्माण गरेको छ ।
