खगेन्द्रप्रसाद घिमिरे
धनकुटा । नेपालीहरुको महान पर्वको अवसरमा फुलपाती मनाईएको छ । निशान भगवती मन्दिरबाट बजार परिक्रमा गरेर तल्लो टुडिखेलमा ल्याएर पुजाआजा गरी निशान मन्दिरमा भित्र्याईएको छ । निशान मन्दिरमा फुलपाती भित्र्याईएसँगै स्थानीयवासीहरुले घरघरम फुलपाती राखेर नवदुर्गा पुजा गर्ने गरेका छन् ।
धनकुटा नगरपालिका वडा नं. ५ बालमन्दिरस्थित इन्द्रबहादुर श्रेष्ठको घरमा राखिएको फुलपाती टुडिखेलमा ल्याएर पुजाआजा गरी निशान मन्दिर भित्र्याउने प्रचलन रहेको छ । काठमाडौंमा गोरखाबाट फुलपाती लिएर काडमाण्डौ जाँदा बिच बाटोमा बास बसेझै परम्परागत रुपमा इन्द्रबहादुर श्रेष्ठको फुलपाती तयार गरिने परंपरागत प्रचलन रहेको बरख गणका गणपति कर्नेल भगवान थापामगरले जानकारी दिए । सो कार्यक्रममा प्रमुख जिल्ला अधिकारी डा. कृष्णबहादुर घिमिरे, बरख गण गुल्मका गणपति भगवान थापामगर, प्रहरी नायव उपरीक्षक विजयराज पण्डित, सशस्त्र प्रहरी वल छ नं. हेडक्वाटरका गणपति ढिएसपी सचिन कर्माचार्यलगायत नेपाली सेना, प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी, विभिन्न सामाजिक संघसंस्थाका व्यक्तित्वहरु तथा स्थानीय वासीहरुको उपस्थिति रहेको थियो ।
पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल एकीकरण गरेका समयमा लिम्बुवान राज्य लिम्बुहरुको निशानी धनकुटामा स्थापना गरिएको इतिहास छ । लिम्बुहरुलाई विक्रम सम्वत् १८३१—३३ तिर जिम्मा दिएको धनकुटा बहुमुखी क्याम्पसका उपप्राध्यापक जनार्दन गोठालेले बताए । नेपाल एकीकरणकै बेला गौडा प्रमुख काजि जसपाउ थापाले मन्दिर निशान मन्दिरको स्थापना गरेका थिए । हालसम्म पनि सो मन्दिरको पुजाआजा नेपाली सेनाले गर्दै आएको छ । हाल नित्य पूजाआजाका लागि १० लाख रुपैयाको अक्षयकोष स्थापना गरिएको छ ।
श्रीजङ्ग पल्टन ओखलढुङ्गा सरुवा भएपछि पल्टनसँगै निशान लान खोजिएको थियो । तर, रातभर मन्दिरको घण्टी वजेर लान नसकिएको बताउँछन् । निशान जति प्रयास गरेपनि लान सेना सफल नभएको इतिहास छ । एक पटक सार्नेक्रममा बेलहारासम्म लगेका थिए । बेल्हारा पुग्दा रात परेकाले त्यहि बास बसेका थिए । तर, भोलीपल्ट हेर्दा निशान देखिएन । खोजतलास गर्दा हाल मन्दिर रहेकै स्थानमा भेटिएका स्थानीय बुढापाकाहरुको भनाई छ । निशान देवी माता अन्यत्र जान नमानी धनकुटामा नै बस्न चाहेकोले लान नसकिएको मान्यता रहदै आएको छ ।
जिल्लामा कुनै प्रकारको प्राकृतिक महामारी वा विपत्ति आउन लागेको पूर्व संकेत देवीले देखाउने मान्यता रहेको छ । निशानदेवी मन्दिर सेनाको भएतापनि यस क्षेत्रका सबै नागरिकहरुका लागि साक्षत देवीको मन्दिरका रुपमा लिईन्छ ।
पल्टनको विगठन भएसंगै निसान हेलिकोप्टरमा राखेर हेडक्वाटरमा लैजान तयारी भएपनि हेलिकेप्टर नै स्टार्ट नभएर धनकुटामा राखिएको स्थानीय ९५ बर्षिय बुद्धिमान डंगोलले बताउँछन् । वि सं. २०१० सालमा सेनाको श्रीजङ्ग र ईन्द्रध्वज गणको निशानसँगै मन्दिरमा ‘जंङ्गि निशान’ पनि स्थापना भएको किम्वद्वन्ति रहेको छ ।
एक पटक जिल्ला प्रहरी कार्यालयका प्रहरी निरीक्षकले मन्दिरको प्रांगणमा रहेको मसलाको रुखको हाङ्गा कटाएका थिए । त्यसको केहि दिनमै उनको घरका परिवारलाईसपना देखाएका थिए । त्यसको क्षमा स्वरुप मन्दिर प्रांगणमा सानो पानी जमाउने कुण्ड निर्माण गरेमात्र अनिष्ट नहुने सपनामा देखाएको कारण प्रहरी निरीक्षकले मन्दिर प्रांगणमा कुण्ड निर्माण गराएको भनाई छ ।
दैविशक्ति र ऐतिहासिक महत्व रहेको मान्यता रहेको छ, निशान भगवती मन्दिरको । मन्दिरमा सन्तान माग्ने, मनोकांक्षा पुरा गर्न विभिन्न भाकल गरी परेवा उडाउने, रा“गा र बोकाको बली चढाउने प्रचलन छ । हाल मन्दिरमा नेपाली सेनाको सहायक प्राविधिक हवल्दार ब्राह्मण पुजारी राखेर नित्य पूजाआजा गरिन्छ ।
